Het thema Neo onder de loep
Hannah Arendt beschreef in The Human Condition de idee van ‘nataliteit’: het unieke menselijke vermogen om iets nieuws te beginnen. Geen herhaling of wedergeboorte, maar een eerste stap in een onbekende richting. Dit vermogen tot schepping en verandering is de essentie van kunst, van expressie, van het steeds opnieuw vormgeven van de wereld. Wij nodigen kunstenaars uit om dit thema te verkennen. Laat uw werk spreken over transformatie, over het moment waarop het nog nooit geziene gestalte krijgt.
​
Het thema nataliteit bij Hannah Arendt is een van haar meest onderscheidende en filosofisch rijke concepten, en het speelt een centrale rol in haar denken over vrijheid, actie en menselijkheid. Hier zijn de belangrijkste aspecten die je moet weten om het thema verder te verdiepen:
________________________________________
1. Wat is nataliteit?
Arendt introduceert het begrip nataliteit in haar boek The Human Condition (1958) als het fundamentele menselijke vermogen om opnieuw te beginnen. Het concept komt voort uit het feit dat ieder mens geboren wordt en daarmee de wereld verandert door zijn of haar unieke aanwezigheid en handelingen. Voor Arendt is nataliteit een symbool van hoop en vernieuwing, omdat het de mogelijkheid biedt om oude patronen te doorbreken en iets nieuws te creëren.
Centrale gedachte: “De geboorte van een nieuw mens betekent de komst van iets radicaal nieuws in de wereld.”
________________________________________
2. Nataliteit en actie
Voor Arendt is nataliteit onlosmakelijk verbonden met het vermogen tot handelen (action). In haar filosofie betekent handelen niet alleen iets doen, maar vooral het vermogen om iets nieuws in de wereld te brengen door interactie met anderen. Nataliteit biedt de basis voor vrijheid: het vermogen om keuzes te maken, verantwoordelijkheid te nemen en een onvoorspelbaar effect te hebben op de wereld.
Vrijheid en nataliteit: Nataliteit benadrukt dat mensen niet gedoemd zijn tot herhaling van het verleden; we hebben de vrijheid om nieuwe wegen te bewandelen.
Onvoorspelbaarheid: Elke handeling brengt iets nieuws voort dat niet volledig te beheersen of te voorzien is. Dat is het wonder van menselijke actie.
________________________________________
3. Nataliteit versus sterfelijkheid
Veel westerse filosofie richt zich op sterfelijkheid (mortaliteit), de onvermijdelijke eindigheid van het leven. Arendt daarentegen verschuift de focus naar nataliteit, het begin van het leven, en het idee dat elk begin de potentie heeft om de wereld te transformeren. Waar sterfelijkheid ons confronteert met de eindigheid van het leven, herinnert nataliteit ons eraan dat elk individu de capaciteit heeft om het leven steeds opnieuw te vernieuwen.
________________________________________
4. Nataliteit en het politieke domein
Arendt ziet nataliteit als de kern van het politieke leven. Politiek is voor haar de ruimte waarin mensen samenkomen om te handelen, spreken en iets nieuws te beginnen. Nataliteit benadrukt dat echte politieke verandering mogelijk is, omdat mensen steeds opnieuw kunnen handelen op manieren die de loop van de geschiedenis veranderen.
Revolutie als wedergeboorte: In haar werk koppelt Arendt nataliteit vaak aan politieke revoluties en de mogelijkheid tot vernieuwing in de samenleving.
Gemeenschap en nataliteit: Het vermogen om opnieuw te beginnen is niet alleen individueel, maar vindt plaats in interactie met anderen in een gedeelde wereld.
________________________________________
5. Relatie tot kunst en creativiteit
Hoewel Arendt nataliteit niet expliciet koppelt aan kunst, biedt het concept een krachtige basis voor creatieve processen. Kunstenaars zijn bij uitstek degenen die iets nieuws voortbrengen—niet alleen materieel, maar ook in de manier waarop ze de wereld opnieuw interpreteren. Kunst kan gezien worden als een vorm van handelen die de wereld opent voor nieuwe perspectieven, vergelijkbaar met het idee van nataliteit.
________________________________________
6. Nataliteit als hoop en verantwoordelijkheid
Nataliteit gaat niet alleen over optimisme, maar ook over verantwoordelijkheid. Elk nieuw begin draagt de mogelijkheid in zich om een betere wereld te scheppen, maar vereist ook inspanning en zorg. Arendt benadrukt dat het onze plicht is om die nieuwe mogelijkheden te benutten en de wereld zo in te richten dat ze open blijft voor verandering.
________________________________________
Voor jouw manifest en lezing
Nataliteit kan worden verbonden met het idee van wedergeboorte, niet alleen als individu maar ook als gemeenschap en cultuur.
Het kan inspirerend zijn om te benadrukken dat de wederopbouw van het Hofke van Chantraine en de kunstwerken rond het thema ‘wedergeboorte’ niet alleen herinneren aan het verleden, maar een uitnodiging zijn om de toekomst actief mee vorm te geven.